گاماج جبهه آزادی ملی آذربایجان جنوبی
پروفسور برندا شیفر، استاد علم سیاست و آذربایجان شناس مشهور آمریکایی با انتشار مقاله ای تحت عنوان «فاکتور ایران در مذاکرات میان ایالات متحده، آذربایجان و ارمنستان»، به ناراحتی و نارضایتی ایران نسبت به شکست ارمنستان و پیشروی ارتش آذربایجان و بازپس گیری سرزمین های اشغالی خود از اشغالگران ارمنی و واقعیت استراتژیک جدید در منطقه پرداخته است.
شیفر با اشاره به تظاهرات گسترده در آذربایجان جنوبی در اعتراض به سیاست های ضد آذربایجانی حکومت ایران، از سیاستمداران آمریکایی از جمله مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده می خواهد در دیدار روز جمعه، یعنی امروز خود با وزرای خارجه آذربایجان و ارمنستان به عامل ایران، آذربایجان جنوبی و واقعیت استراتژیک جدید در منطقه که در نتیجه بازپس گیری مناطق هممرز با ایران توسط ارتش آذربایجان ایجاد شده است توجه کند.
او در ابتدای این مقاله که در وبسایت «بنیاد دفاع از دموکراسی ها» منتشر شده است چنین می گوید: وزیر امور خارجه مایک پمپئو روز جمعه در واشنگتن میزبان وزرای خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان بوده و ظاهرا بطور جداگانه درباره مناقشات بین دو کشور بحث و گفتگو خواهد کرد. این نشست ها فرصتی برای واشنگتن فراهم می کند تا تاثیرات بالقوه این مناقشه بر بی ثبات سازی ایران را ارزیابی کند، ایرانی که اخیراً با اعتراضات گسترده شهروندان آذربایجانی خود در حمایت از آذربایجان شمالی روبرو شده است.
این استاد دانشگاه جرج تاون می افزاید در طی هفته گذشته، بیشتر درگیری ها در مناطقی متمرکز شده بود که در نزدیکی مرز ایران قرار دارند. آذربایجان مناطقی را که ارمنستان در طی جنگ ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴ اشغال کرده بود، بازپس گرفت. حالا بیشتر مرز بین المللی مشترک آذربایجان با ایران به کنترل نیروهای آذربایجانی برگشته و یک واقعیت استراتژیک جدیدی را برای ایران ایجاد کرده است. مطبوعات و رسانه های ایران علناً گزارش داده اند که تهران نسبت به تاثیرات منفی تغییر مرز ایران و آذربایجان بر امنیت ایران نگران است، تغییری که بر اثر پیشروی آذربایجان و بازپس گیری مناطق اشغال شده خود ایجاد شده است.
پژوهشگر ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی ها ادامه می دهد که ایران کشوری چند ملیتی است که ۵۰ درصد جمعیت آن را اقلیت های غیرفارس تشکیل می دهند. بزرگترین اقلیت قومی در ایران آذربایجانی ها هستند که تقریباً یک سوم جمعیت کشور را تشکیل می دهند و بیشتر آنها در استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل زندگی می کنند که با ارمنستان و آذربایجان و مناطقی که جنگ در آنها در جریان است هم مرز هستند.
روز یکشنبه، آذربایجانی ها در چندین شهر ایران که اکثریت آنها را آذربایجانی ها تشکیل می دهند، از جمله در تبریز و ارومیه، تظاهرات کردند و خواستار توقف نقل و انتقال تجهیزات از ایران به ارمنستان شدند. این اعتراضات، علیرغم دستگیری اخیر صدها فعال آذربایجانی و استقرار نیروهای امنیتی رژیم تهران به ویژه در تبریز، در تلاش برای محدود کردن دامنه ناآرامی ها، صورت گرفت.
به موازات آن، صدها آذربایجانی در ایران روز یکشنبه در امتداد مرز مجاور مناطق تازه بازپس گرفته شده جمع شدند تا سربازان آذربایجانی را تشویق کنند. این صحنه های شدیدا احساسی یادآور دوره دسامبر ۱۹۸۹ تا ژانویه ۱۹۹۰ بود که دو جامعه آذربایجان شمالی و جنوبی برای اولین بار پس از حدود یک قرن در جریان فروپاشی شوروی به وصال هم رسیدند و بار دیگر با یکدیگر دیدار کردند.
برندا شیفر در ادامه می نویسد: این تحولات در حالی در آذربایجان جنوبی رخ می دهد که ایران با یک حرکت اعتراضی گسترده سراسری هم مواجه است. از نوامبر ۲۰۱۷ تظاهرات سراسری تداوم پیدا کرد که به دلیل شیوع ویروس کووید ۱۹ روند این اعتراضات متوقف شد. ایران در سال های اخیر موج تظاهرات بی سابقه ای را تجربه کرده است که در آن معترضان موجودیت رژیم را به چالش کشیده اند. در صورتیکه درگیری قاراباغ منجر به گسترش اعتراضات در میان آذربایجانی ها شود، می تواند جنبش براندازی رژیم در ایران را تسریع کند. در واقع، آذربایجانی های ایران در حال برنامه ریزی برای برگزاری تظاهرات جدید و اقدامات دیگر بر ضد رژیم ایران هستند.
پیش از آغاز جنگ بین ارمنستان و آذربایجان در سال ۱۹۹۲، ایران مرز طولانی با جمهوری آذربایجان و مرز کوچکتر با ارمنستان داشت ولی در نتیجه اشغال نزدیک به ۲۰ درصد از خاک آذربایجان در مرحله اول جنگ بین سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴ توسط ارمنستان، نیروهای ارمنستان تا این هفته در اکثر نقاط مرز مشترک با ایران حضور داشتند و جمعیت آذربایجانی را از مناطق مرزی اشغال شده اخراج کرده بودند. این وضعیت به نفع ایران بود که ترجیح می داد مرز مشترک و ارتباط مستقیم بین آذربایجانی های خود و جمهوری آذربایجان را به حداقل برساند.
پژوهشگر دانشگاه جرج تاون با اشاره به پروژه های مشترک رژیم ایران با ارمنستان در مناطق اشغال شده آذربایجان می افزاید: ایران با همکاری با مقامات اشغالگر ارمنی، پروژه های مشترک انرژی و انواع و اقسام دیگر همکاری ها را دنبال می کرد. ترجیح ایران برای داشتن یک مرز طولانی با ارمنستان و تداوم اشغال سرزمین های آذربایجان، با مخالفت قاطع و شدید تهران با طرح پیشنهادی وزارت امور خارجه ایالات متحده در سال ۱۹۹۲ موسوم به «طرح گوبل»، بیشتر علنی شد. به موجب این طرح پیشنهادی، قرار بود در مقابل اعطای یک کریدور زمینی از طریق خاک ارمنستان به آذربایجان برای دسترسی به نخجوان، آذربایجان هم یک کریدور زمینی برای دسترسی ارمنستان به قاراباغ بدهد.
برندا شیفر در پایان با اشاره به اینکه جلسات روز جمعه و استقبال از وزرای خارجه آذربایجان و ارمنستان، نشان از تمایل واشنگتن برای نقش آفرینی در تحولات جاری در قفقاز جنوبی دارد چنین نتیجه گیری می کند: واشنگتن در ارزیابی سیاست های خود در قبال مناقشه قاراباغ، باید توجه داشته باشد که نتایج این مناقشه بسیار متاثر از تعاملات قدرت های منطقه ای یعنی روسیه، ایران و ترکیه است. در مورد ایران، مناقشه قاراباغ همچنین دارای پیامدهای مهمی در عرصه ثبات داخلی و امنیت ملی ایران می باشد و این مساله باید عاملی در جهت گیری و سیاستگذاری واشنگتن در قبال مناقشه قاراباغ باشد.
منبع: گوناز تی وی
