صفحه اصلی / مقالات / نگاهی به وضعیت جماعت اهل حق آذربایجان جنوبی- اسکندر احمدیان

نگاهی به وضعیت جماعت اهل حق آذربایجان جنوبی- اسکندر احمدیان

قیزیل باشان اهل حق(حقیقت) به عنوان یک دین که آخرین وجود رسمی در قالب هفت طایفه ترکهای قیزیلباش آذربایجان، به عهد صفوی باز می گردد. با رسمی شدن مذهب تشیع به هنگام حکومت صفویان، دین قیزیلباشی علوی ممنوع و بسیاری از یاران و معتقدین به این دین  و بزرگان هفت طایفه کشته می شوند به طوری که پیروان این دین از آن زمان بصورت مخفیانه و به دور از چشم حکومتها به عبادات پرداخته اند و اکنون پس از گذشت چندین قرن همچنان دین خود را حفظ و بر طریقت علوی و سرسپردگی خویش پایبند بوده اند .

این آیین در گستره جغرافیای سیاسی ایران و عراق و ترکیه و.. معتقدین و یاران خود را دارد که در عبادات و اذکار روحانی، شباهتهایی داشته و پیرو پیر و مراد خویش در مناطق مذکور می باشند ، بدین جهت نامهایی به صورت پیشوند یا پسوند را همراه خود یدک می کشند . بدین صورت که اهل حق و علویان آذربایجان را  قیزیلباش علوی ، علویان ترکیه را بکتاشی مینامند. تمرکز این نوشتار بیشتر روی قیزیلباشان ترک علوی در آذربایجان جنوبی می باشد که در شهرهای مختلف آذربایجان پراکنده شده اند. شهرهای تبریز، اردبیل، اورمیه، زنجان، همدان، قزوین، مراغه ، میاندوآب، تیکان تپه، شاهین دژ، هشترود، عجب شیر، آذرشهر، ایلخچی، اهر، کلیبر، ورزقان، ماکو و پل دشت و روستاهای اطراف این شهرستانها از زمانهای دور موطن اصلی قیزیلباشان علوی می باشد. علاوه بر اینها قیزیلباشان تهران و کرج و دیگر مناطق نیز جزوی از جامعه قیزیلباشان علوی به حساب می آیند.

قیزیلباشان علوی بسته به موقعیت جغرافیایی و سرسپردگی خود به یکی از خاندانهای معروف در این آیین ، به نام همان خاندان اسم برده می شوند. از خاندانهای معروف در آذربایجان می توان به ایکی لر، اوچ لر، یئددی لر، قیرخلار، آتش بیگی لر، داود قولو لار ( غلامان داود ) و… اشاره نمود. اهر ، کلیبر، مراغه و میاندوآب موطن یاران خاندان آتش بیگی است  که در شهرستان کلیبر و روستاهایش اهل حق را به نام شاملی نیز مینامند. یاران خاندانهای یئددی لر ، ایکی لر ، قیرخلار ، داودقولو لار  در شهرستانهای تبریز،مراغه،عجب شیر، آذرشهر،هشترود و زنجان زندگی می کنند. همچنین شهرستانهای میاندوآب، شاهین دژ، تیکان تپه، ماکو و پلدشت و روستانهای این شهرستانها نیز قیزیلباشان خاندان آتش بیگی را در خود جای داده است.

به علت اینکه آمار جمعیتی به دست عوامل رژیم جمهوری اسلامی ایران صورت میگیرد، مردم مظلوم اهل حق آذربایجان جنوبی به خاطر ترس از شناسایی شدن و تحت تعقیب قرار گرفتن  ،در هنگام آمار گیری دین خود را اسلام و مذهب خود را شیعه معرفی می کنند و با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران دین اهل حق را به رسمیت نمی شناسد، آمار دقیقی از ملت اهل حق آذربایجان جنوبی در دست نمی باشد.ولی می توان تخمین زد که بیشتر از ۴میلیون اهل حق در آذربایجان جنوبی زندگی می کنند.بیشترین جمعیت اهل حق آذربایجان جنوبی در شهر ایلخچی در ۳۰ کیلومتری جاده تبریز-آذرشهر قرار دارد. جمعیت اهل حق آذربایجان جنوبی در شهر تبریز در خیابان طالقانی، محله چرنداب و گلزار کوچه طالقانی سکنی گزیده اند.از شخصیت های بزرگ و قابل احترام اهل حق آذربایجان میتوان به  عارف بزرگ شمس تبریزی وشاعر بزگ عمادالدین نسیمی اشاره کرد.

جامعه قیزیلباشان علوی آذربایجان جنوبی از بدو تأسیس جمهوری اسلامی ایران همیشه مورد تحقیر و تمسخرو تبعیض عوامل رژیم و طرفداران  و مرتجعین تشیع جمهوری اسلامی  قرار گرفته اند. لذا میتوان به صراحت گفت  و نتیجه گرفت که جامعه قیزیلباشان علوی  آذربایجان جنوبی از طرفی با توجه به ترک بودن از نظر ملی و از طرف دیگر از نظر دینی با آسیمیلاسیون شدید مواجه بوده اند که این امر همراه با تبعیض و نقض حقوق بشر همراه بوده است.

یکی از نشانه های قیزیل باشان علوی آزربایجان جنوبی در بین مردان این جامعه ، داشتن شارب(سبیل)است که همدیگر را با داشتن سبیلهای بلند  میشناسند که همین امر دستاویزی برای تحقیر و تمسخر هر چه بیشتر آنها توسط عمال رژیم و مرتجعین شیعه در مدارس و دانشگاه و ادارات و … می شود . در خدمت سربازی در پادگان ها ود پادگانها به زور سیبیلهای جوانان قیزیلباش آذربایجان جنوبی تراشیده می شود. قیزیلباشان علوی آزربایجان جنوبی برای عبادت و انجام مراسمات خود به صورت مخفیانه به جمع خانه(جمع ائوی)که به معنی محل تجمع ملت اهل حق آذربایجان جنوبی است، میروند. همه جمع خانه به دلیل عدم رسمیت این دین پنهان مانده و بدون داشتن هیچ نام و نشانی در خانه هایی که مساحت مناسبی دارد برپا شده اند. این جمع خانه ها بعضا منقش به اسماء حسنی و یا آیات قرآن می باشد . علت این امور را باید ترس قیزیلباشان از  حاکمیت و جلوگیری از توقیف این جمع خانه ها بدست اداره اوقاف دانست. هر جمع خانه نسبت به بزرگی مساحت دارای جمعیت خود می باشد.هر جمع خانه دارای یک پیر و سید می باشد که در آنجا در عبادات و دعاها پیش قدم می باشد.

 به عنوان کسی که خود در کودکی موجب تمسخر و تحقیر به خاطر سیبیلهای پدر وپدر بزرگ و عمو و دایی در مدرسه و کوچه بازار و محله قرار گرفته ام، عزم خود را برای از میان برداشتن این تبعیضات و تحقیرها جزم کرده و در این راه سختیهایی را نیز متحمل شده ام.  مردم اهل حق آذربایجان دسته یدیلر که من خودم از آن دسته می باشم در سال ۳روز روزه گرفته و واین امر هر سال بین چله کوچک و چله بزرگ در فصل زمستان انجام می شود. ما روزه خود را با دیدن ۷ستاره در موقع تاریک شدن هوا باز کرده و فردای سومین روز را عید می گیریم. در عید مردم اهل حق آذربایجان جنوبی با قربانی کردن خروس و خوردن شیرینی و شربت جشن می گیرند.

برخی از تبعیضات و نقض حقوق بشر در ایران نسبت به جمعیت قیزیلباش علوی آذربایجان جنوبی عبارتند از:محرومیت از رفتن به دانشگاه، محرومیت از استخدام در ادارات و سازمانهای دولتی( البته در صورت معرفی خود به عنوان مسلمان  و شیعه مشکلی نخواهیم داشت ، اما با تحقیقات محلی و مسجدی در اکثر مواقع  از گزینش رد می شویم )، دستگیری و بازداشت و حتی اعدام. میتوان در این میان به دستگیری و زندانی شدن بلند مدت و اعدام ماجرای روستای اوچ تپه میاندوآب اشاره کرد.که اسامی این افراد عبارتند از:مهدی قاسم زاده(اعدام شده)، یونس آقایان ( منتظر حکم اعدام ). سهندعلی محمدی، بخشعلی محمدی و عباداله قاسم زاده. این ستمها بر علیه اهل حق آذربایجان چنان غیر قابل تحمل است که بعضا شاهد خود کشی و خود سوزی طرفداران این آیین هستیم. به عنوان نمونه در شهرهای قزوین و همدان دو تن از یاران اهل حق آذربایجان جنوبی در مقابل فرمانداری و استانداری همدان و قزوین در اعتراض به رفتار غیر انسانی رژیم جمهوری اسلامی نسبت به اهل حق خود را به آتش کشیدند. ای کاش سازمانهای حامی  حقوق بشر و فعالین این حوزه از حقوق پایمال شده اهل حق به مانند جامعه بهایت دفاع کرده و از ظلمی که بر آنان میرود نیز سخن بگویند.

پیروان اهل حق آذربایجان جنوبی طی حکومت رژیم ظالم جمهوری اسلامی ایران با وجود تبعیضات و ستم و نقض حقوق بشر از اعتقادات و دین خود دست بر نداشته و شجاعانه به راه اجداد خود(ترکهای قیزیل باش)ادامه می دهند.این ملت مظلوم از روی ترس و ناچاری در دانشگاهها و فرمهای استخدام و خدمت سربازی و آمار در قسمت دین خود را مسلمان و شیعه می نامند تا از حق و حقوق شهروندی محروم نباشند.

به این نقطه خیلی مهم باید اشاره کرد که اهل حق آذربایجان جنوبی تماما هویت آذربایجانی خود را با علاقه تمام حفظ کرده  است به صورتی که تمامی دعاها وعبادات ملت اهل حق آذربایجان جنوبی به زبان مادریشان یعنی ترکی آذربایجانی است و استحاله رژیم فارسی زبان نشده است. این ملت توانسته است زبان مادری خود را زنده نگه دارند؛ در مراسمات و جمع خانه ها، آلات موسیقی آذربایجانی نیز نواخته می شود؛ یعنی بخشی از عبادات این دین نواختن موسیقی اصیل آذربایجانی می باشد.

 در پایان این نوشته را با چند بیت از کلامات ترکی آذربایجانی یعنی یکی از دعاهای مردم اهل حق آذربایجان که در مراسمات جمع خانه خوانده می شود، ختم میکنم.نام این کلام سحر کلامی (صباح کلامی) می باشد:.

کریم اللاه،رحیم اللاه،قوول لاریوا نظر ائیله.

هر صباحی بیزیم ساری،رحمت ایله،گذارائیله

.بیزیم ایله بیر کیرد ائیله،کیمسه لر گؤرمه میش اولسون.

گؤرنلر عجبه قالسین،باهار اوستن باهار ائیله

.دیلیمده دیله کیم چوخدور،یقینیم وار شککیم یوخدور

.بیلیرم گلیر الیندن ، گل ایندی یوخو وار ائیله 

……………………………………………………

نه دن ایکیمیزه اوچ یار دییلر

.آرامیزدا محببت وار دییرلر

سنین کونلون بیلیر کونلومده کینی

.کونولدن کونله یول وار دییرلر

یاحق، یاهو

……………………………………………………..

اسکندر احمدیان

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *